Người giữ lửa dân ca Nùng Dín
12/05/2023
Từ xa xưa, dân tộc Nùng ở huyện Mường Khương đã coi dân ca là lời tâm sự, là phương tiện giao tiếp và tỏ tình với người khác giới, là sự rung động của con tim, tiếng hát cất lên biểu hiện tâm tư, tình cảm, nỗi lòng của mình với mọi người ở mọi nơi, mọi lúc. Bởi thế, sẽ không có gì ngạc nhiên nếu bắt gặp ở đâu đó trên mảnh đất miền biên viễn này có những con người không quản khó khăn để sưu tầm và bảo tồn dân ca Nùng Dín, nét văn hóa tinh túy của dân tộc. Nghệ nhân Nhân dân Hoàng Xín Hòa ở xã Nấm Lư, huyện Mường Khương là một điển hình trong việc giữ lửa dân ca Nùng Dín.
Nghệ nhân Nhân dân Hoàng Xín Hòa phát biểu tại chương trình giao lưu văn nghệ giữa Câu lạc bộ dân ca Nùng Dín xã Nấm Lư và Câu lạc bộ hát dân ca Nùng Dín xã Lùng Khấu Nhin
Nghệ nhân Nhân dân Hoàng Xín Hòa năm nay bước sang tuổi 79, nhưng tinh thần vẫn lạc quan, minh mẫn và đặc biệt rất miệt mài cho hoạt động của Câu lạc bộ Dân ca Nùng Dín do ông sáng lập. Đã hơn 10 năm kể từ khi Câu lạc bộ dân ca Nùng Dín thành lập, ông Hòa vẫn miệt mài sưu tầm dân ca cổ Nùng Dín, sáng tác lời mới đưa vào dân ca, rồi phiên dịch từ tiếng Nùng sang tiếng Việt, tổ chức truyền dạy dân ca Nùng Dín cho thế hệ trẻ. Dân tộc Nùng không có chữ viết riêng, nên dân ca Nùng Dín được truyền miệng từ thế hệ trước sang thế hệ sau, từ người biết hát sang người chưa biết. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế, khoa học kỹ thuật phát triển, các phương tiện nghe nhìn ngày càng tiên tiến và phổ biến; cùng với đó những người biết hát thì cũng cao tuổi, già yếu nên không hát được nữa hoặc bỏ lâu, quên lãng dẫn đến việc hát dân ca Nùng Dín tại các thôn bản bị mai một và vắng bóng dần. Nhớ lại quãng thời gian đó, ông Hoàng Xín Hòa đau đáu một nỗi niềm tìm cách khôi phục hát dân ca Nùng Dín và lưu truyền để không bị mai một. Với tâm huyết của bản thân trong việc lưu giữ và bảo tồn dân ca Nùng Dín, ông Hòa kiên nhẫn sưu tầm, ghi chép từng làn điệu dân ca, sau đó vận động, thu hút lớp người cao tuổi và trung niên biết hát dân ca cổ tại địa phương thành lập Câu lạc bộ dân ca Nùng Dín xã Nấm Lư do chính ông làm chủ nhiệm vào năm 2012. Câu lạc bộ được thành lập nhằm mục đích sưu tầm, sáng tác và tiếp tục cải tiến, phát triển sao cho phù hợp với thực tiễn cuộc sống, phục vụ công tác giáo dục cộng đồng. Bằng tình yêu đối với văn hóa của dân tộc, sự động viên, khích lệ của chính quyền địa phương, ông Hòa cùng một số thành viên Câu lạc bộ đến từng thôn và liên kết với các trường học trên địa bàn để tổ chức các lớp truyền dạy dân ca cho thanh thiếu niên, nhi đồng. Trong những lần truyền dạy, ông còn tranh thủ trò chuyện, tuyên truyền khơi gợi được nhận thức, lòng tự hào trong các em học sinh tham gia lớp học, về cái đẹp, cái chân thiện mỹ, phong tục, bản sắc văn hóa của dân tộc mình để bảo tồn; cũng như việc phát huy giá trị bản sắc văn hoá trong đời sống, phát triển kinh tế... Từ đó, giúp thế hệ trẻ thêm yêu mến và tự hào về nét đẹp truyền thống của dân tộc mình, đồng thời thấy được cái hay, cái lợi từ tiềm năng sẵn có để nâng cao vai trò, trách nhiệm của mỗi cá nhân tham gia giữ gìn, bảo tồn bản sắc văn hoá tốt đẹp của dân tộc.
Nghệ nhân Nhân dân Hoàng Xín Hòa (ở giữa ảnh) giao lưu với người yêu thích dân ca Nùng Dín
Từ việc khơi dậy phong trào hát dân ca Nùng Dín, lời ca luôn được bổ sung, cải tiến, thổi vào đó luồng gió mới, mang hơi thở của thời đại. Vì vậy, trong hơn 10 năm qua, ông và các thành viên trong câu lạc bộ đã sáng tác được nhiều bài hát mới. Không chỉ có lời hát giao duyên, kết bạn, ca ngợi tình đoàn kết mà những bài dân ca của người Nùng giờ đây còn ca ngợi vẻ đẹp quê hương, đất nước, ca ngợi Đảng, Bác Hồ, ca ngợi công cuộc đổi mới. Ông Hoàng Xín Hòa còn tham gia có trách nhiệm trong việc phối hợp cung cấp tư liệu có giá trị để Nghề làm tranh cắt giấy của người Nùng Dín và Nghệ thuật trang trí trên trang phục của người Nùng Dín được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Với những đóng góp to lớn trong bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Nùng, ngày 09/9/2022, ông Hoàng Xín Hòa đã được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tặng Danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân.
Mạnh Cường