Mường Khương là huyện vùng cao, biên giới của tỉnh Lào Cai, là vùng đất có bề dày lịch sử và truyền thống văn hóa lâu đời. Trong suốt chiều dài lịch sử, Nhân dân các dân tộc huyện Mường Khương luôn nêu cao truyền thống quật cường, đoàn kết, yêu nước, không ngại hi sinh, gian khổ, đóng góp công sức cùng với Nhân dân Lào Cai và cả nước đánh bại kẻ thù xâm lược, bảo vệ vùng biên cương Tổ quốc, lập nên những chiến thắng vẻ vang.

         Trước khi thực dân Pháp xâm lược, Mường Khương thuộc Động Sơn Yên - châu Thủy Vĩ - Tỉnh Hưng Hóa, với 6.000 nhân khẩu. Sau khi Lào Cai thất thủ, thực dân Pháp tiến đánh Sơn Yên. Sau khi Pháp chiếm Bắc Kỳ và thiết lập chế độ bảo hộ (từ 1884) thì lúc đầu chính quyền thuộc địa vẫn giữ nguyên các tỉnh Bắc Kỳ như cũ. Nhưng rồi tình hình chính trị và quân sự nơi đây không ổn định do Phong trào Cần Vương chống Pháp nổi lên mãnh liệt từ đồng bằng đến miền núi. Chính vì vậy mà thực dân Pháp phải thành lập các đơn vị hành chính đặc biệt là các quân khu, sau đó là các Đạo quan binh. Ngày 12/7/1907, Toàn quyền đông Dương ra Nghị định bãi bỏ đạo quan binh IV, tỉnh Lào Cai được thành lập và chuyển từ chế độ quân quản sang chế độ cai trị dân sự. Đơn vị hành chính tỉnh Lào Cai khi thành lập gồm hai châu Thuỷ Vĩ, Bảo Thắng và các đại lý: Phong Thổ, Mường Khương, Bát Xát, Pa Kha (Bắc Hà).

         Ngày 23/01/1909, toàn quyền Đông Dương A.KLOBUKOWSKI đã ký nghị định thành lập trung tâm hành chính ở Mường Khương. Lúc này tỉnh Lào Cai bao gồm phủ Bảo Thắng &Thủy Vỹ sáp nhập, phủ Phong Thổ và các châu: Sa Pa, Mường Khương, Bát Xát, Pakha (Bắc Hà). Như vậy, từ năm 1909, Mường Khương chính thức là một đơn vị hành chính trực thuộc tỉnh Lào Cai. Năm 1944, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định thành lập các châu và sáp nhập một số đơn vị hành chính tỉnh Lào Cai. Châu Mường Khương được tách ra thành hai châu: Châu Mường Khương, châu Bản Lầu.

         Dưới ách đô hộ của thực dân Pháp, đời sống Nhân dân Mường Khương rất cơ cực, giặc đói, giặc dốt, dịch bệnh tràn lan. Nhằm đáp ứng vai trò lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng ở địa phương, ngày 04/4/1949, Tỉnh uỷ Lào Cai quyết định thành lập Chi bộ Đảng Bản Lầu. Trong lúc chiến dịch Lê Hồng Phong đợt 1 diễn ra khẩn trương, nhằm đáp ứng yêu cầu lãnh đạo Nhân dân các dân tộc trong huyện phối hợp hiệu quả hơn nữa với bộ đội chủ lực để hoàn thành thắng lợi chiến dịch Lê Hồng Phong, tiến tới giải phóng Mường Khương, ngày 01/3/1950 Tỉnh uỷ Lào Cai quyết định thành lập Ban cán sự Đảng huyện Mường Khương.

         Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhân dân các dân tộc Mường Khương đã nêu cao truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm, bảo vệ mảnh đất biên cương tổ quốc, đã đánh bại âm mưu “chia để trị", "xứ Nùng tự trị”, đập tan âm mưu “Phỉ hoá toàn dân” của thực dân Pháp. Ngày 11/11/1950 huyện lỵ Mường Khương đã được hoàn toàn giải phóng, chấm dứt sự cai trị, bóc lột của thực dân Pháp và bọn phản động tay sai. Thời khắc ấy đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng sự nghiệp cách mạng của quê hương Mường Khương.

         Bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội và chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở Miền bắc đồng thời chi viện sức người, sức của cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng Miền nam, thống nhất đất nước, Mường Khương vừa tập trung truy quét bọn Phỉ ở khu vực Pha Long vừa củng cố, xây dựng các tổ chức Đảng, chính quyền, xây dựng hợp tác xã nông nghiệp, đẩy mạnh sản xuất, chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến. Giai đoạn này Mường Khương được đánh giá là huyện điển hình của tỉnh Lào Cai trong phong trào xây dựng chi bộ 4 tốt, sớm tiến hành công tác định canh, định cư, làm phân bón, làm ruộng bậc thang, xoá bỏ cây thuốc phiện, bảo vệ rừng, giải quyết các tệ nạn xã hội ....

         Trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, biết bao mồ hôi, xương máu, công sức của cán bộ, chiến sỹ, đồng bào các dân tộc trong huyện đã đổ xuống để bảo vệ từng tấc đất quê hương.

         Trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước do Đảng khởi xướng và lãnh đạo, là một trong những huyện khó khăn nhất của tỉnh Lào Cai và của cả nước, Nhân dân các dân tộc Mường Khương đã vượt lên khó khăn, thử thách, khắc phục hậu quả nặng nề của chiến tranh biên giới, chuyển từ địa điểm sơ tán về trung tâm huyện lỵ cũ (năm 1990), bao khó khăn chồng chất, nhưng với ý chí quyết tâm cùng xây dựng lại Mường Khương bằng bàn tay cần cù và trí óc sáng tạo, Đảng bộ, chính quyền, quân và Nhân dân các dân tộc huyện quyết tâm nỗ lực với khát vọng vươn lên để xây dựng quê hương Mường Khương ngày càng phát triển.

         Qua các kỳ Đại hội Đảng bộ huyện, Mường Khương khẳng định rõ Đảng bộ và Nhân dân các dân tộc trong huyện không ngừng tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang, thực hiện tốt 2 nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt đến kỳ Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXIV, nhiệm kỳ 2020 - 2025, khát vọng xây dựng Mường Khương đổi mới, phát triển càng được nâng lên rõ rệt qua chủ đề “Xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh, đoàn kết, dân chủ, đổi mới, giữ vững chủ quyền an ninh biên giới quốc gia, đưa huyện Mường Khương ra khỏi diện nghèo” đây là sự kết tinh trí tuệ của toàn Đảng bộ và Nhân dân các dân tộc huyện Mường Khương với quyết tâm chính trị rất cao phấn đấu đưa Mường Khương ngày càng phát triển, vững bước tương lai.

         Thống nhất trong nhận thức và hành động, Ðảng bộ huyện đã có nhiều sáng tạo, hiện thực hóa các mục tiêu đề ra, tạo những đột phá trong phát triển kinh tế, xã hội địa phương, xây dựng Đảng ngày càng trong sạch vững mạnh; từ đó, tạo tâm thế, niềm tin để Nhân dân nỗ lực giảm nghèo, làm giàu trên mảnh đất quê hương, xây dựng đời sống ấm no, hạnh phúc. Kết quả sau nửa nhiệm kỳ thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXIV, huyện Mường Khương đã giành được nhiều thành quả phát triển trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng - an ninh.

         Thu nhập bình quân đầu người ngày càng tăng nhờ các chương trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, đã hiện rõ lên màu xanh bạt ngàn của những vùng lúa đặc sản Séng Cù, Chè, Ngô lai…và màu vàng no ấm những vùng cây ăn quả: Quýt, Chuối, Dứa;… Nửa nhiệm kỳ 2020 - 2025, kinh tế duy trì phát triển khá; cơ cấu kinh tế có sự chuyển dịch đúng hướng; công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tiếp tục có bước phát triển khá; tài chính, tín dụng, thương mại dịch vụ phát triển khá; thu ngân sách trên địa bàn hằng năm đều tăng, riêng 6 tháng đầu năm 2023 đạt 18.610/67.500 triệu đồng, bằng 24% KH năm 2023; ước đến hết năm 2023 đạt 90.000/67.500 triệu đồng, vượt KH năm 2023, bằng 100% so với NQĐH. Tiếp tục duy trì và phát triển vùng sản xuất hàng hóa tập trung với quy mô lớn gắn với hợp tác, liên kết theo chuỗi giá trị, tăng 2.826 ha so với năm 2020: Vùng chè 4.941 ha (tăng 1.465 ha), vùng dứa 1.567 ha (tăng 792 ha), Séng cù 500 ha (tăng 200 ha), vùng quế 1.884 ha (tăng 405 ha), quýt 815 ha, ớt 200 ha, chuối 319 ha … Các sản phẩm chủ lực, tiềm năng được sản xuất theo hướng VietGAP; toàn huyện có 14 sản phẩm OCOP cấp tỉnh; giá trị sản xuất hằng năm đều tăng. Đẩy mạnh triển khai công tác trồng rừng hằng năm theo kế hoạch; tỷ lệ che phủ rừng hằng năm vượt so với NQĐH. Đời sống Nhân dân ngày càng được nâng lên, tỷ lệ giảm nghèo 6 tháng đầu năm 2023 đạt 3%; ước đến hết năm 2023 đạt 7% vượt so với NQĐH. 

Vùng chè Mường Khương

         Cơ sở hạ tầng khang trang, bề thế tạo ra môi trường làm việc năng động và hiện đại cho cán bộ công nhân viên chức lao động; đồng thời phát triển cơ sở hạ tầng tập trung đầu tư theo hướng phục vụ phát triển sản xuất nông nghiệp nông thôn bền vững, đã làm cho diện mạo nông thôn ở mảnh đất biên cương Mường Khương thay đổi rõ nét. 

Mường Khương hôm nay

         Sự nghiệp giáo dục - đào tạo phát triển mạnh cả về số lượng và chất lượng, mạng lưới trường lớp phát triển nhanh ở tất cả các bậc học, ngành học. Cơ sở vật chất trường lớp học được đầu tư trang bị và xây dựng kiên cố đảm bảo các điều kiện phục vụ công tác giảng dạy và học tập. Kết quả phổ cập được duy trì và giữ vững. Đã có 39/59 đạt 66,1% trường đạt chuẩn Quốc gia, bằng 100% so với KH 2023, bằng 88,6% so với NQĐH. Mường Khương rất quan tâm củng cố mạng lưới y tế từ huyện đến cơ sở hoàn thiện, với cơ sở vật chất trang thiết bị khám chữa bệnh được đầu tư hiện đại; xây dựng các trạm y tế xã theo hướng chuẩn hóa, để đảm bảo công tác chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân. Toàn huyện có 100% xã đạt Chuẩn Quốc gia về y tế.  

Đồng chí Hà Thị Nga - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XIII, Bí thư Đảng đoàn Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam dự Lễ khai giảng năm học 2023 – 2024 tại huyện Mường Khương

         Hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, thông tin tuyên truyền được đẩy mạnh từ đó khơi dậy và giữ gìn bản sắc văn hóa các dân tộc trên địa bàn huyện; góp phần nâng cao đời sống tinh thần của đồng bào các dân tộc trong huyện. Quốc phòng - an ninh tiếp tục được củng cố vững chắc. Luôn chú trọng xây dựng Đảng, tăng cường kiểm tra giám sát của Đảng, làm tốt công tác phát triển đảng viên; quan tâm nâng cao chất lượng sinh hoạt của các tổ chức cơ sở Đảng. Do vậy hầu hết các tổ chức cơ sở Đảng trong huyện đã có nhiều đổi mới, năng lực lãnh đạo toàn diện của các chi, Đảng bộ ngày càng được nâng cao. Toàn Đảng bộ huyện có 42 tổ chức cơ sở với trên 3.700 Đảng viên. Nhìn chung hệ thống chính trị từ huyện đến xã, thị trấn được củng cố đổi mới về nội dung và phương thức hoạt động. Đội ngũ cán bộ từ huyện đến cơ sở không ngừng được chăm lo, bồi dưỡng toàn diện đáp ứng ngày càng cao nhiệm vụ trong tình hình mới. 

     Thực hiện công cuộc xây dựng Nông thôn mới ngày nay, điều quan trọng nhất là các cấp ủy huyện Mường Khương đã giúp người nông dân thay đổi nhận thức, người dân hiểu, tin và chủ động tham gia thực hiện xây dựng Nông thôn mới trên địa bàn; đồng thời nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh; bức tranh về nông nghiệp, nông thôn khởi sắc; bộ mặt nông thôn đổi mới, đời sống nông dân được nâng lên; có 5 xã đạt Chuẩn Nông thôn mới gồm xã Bản Lầu, Bản Sen, Lùng Vai, Pha Long, Thanh Bình.

         Công tác chính trị, tư tưởng được quan tâm triển khai thực hiện và đạt được một số kết quả tích cực. Công tác học tập, quán triệt, triển khai nghị quyết, chỉ thị của Đảng được coi trọng, do đó, chất lượng học tập nghị quyết, chỉ thị của Đảng được nâng lên, tỷ lệ cán bộ, đảng viên tham gia học tập Nghị quyết đạt trên 98%. Đặc biệt là huyện Mường Khương đã tích cực thực hiện Nghị quyết hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, XIII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong cán bộ, đảng viên gắn với thực hiện Chỉ thị số 05 của Bộ chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và Kết luận số 01-KL/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW; công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực được triển khai thực hiện nghiêm túc đã góp phần quan trọng vào kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh. 

Ban Thường vụ Huyện ủy tổ chức Hội nghị sinh hoạt chính trị, tư tưởng về xây dựng, chỉnh đốn Đảng hệ thống chính trị.

         Những chuyển biến tích cực trong tinh thần trách nhiệm, gương mẫu đi đầu, phong cách làm việc gần dân, trọng dân, vì dân,... của nhiều cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chủ chốt đã góp phần giải quyết dứt điểm thành công nhiều vụ việc nổi cộm, phức tạp, nâng cao năng lực cạnh tranh, góp phần hoàn thành các chỉ tiêu phát triển kinh tế, xã hội ở các địa phương, đơn vị. Ngày càng xuất hiện nhiều điển hình tiên tiến trên các lĩnh vực, nhiều đồng chí đứng đầu cấp ủy, chính quyền, mặt trận, đoàn thể, cán bộ, đảng viên gương mẫu, đi đầu học tập và làm theo Bác, đổi mới tác phong công tác, gần dân, sát dân, vì dân, “nói đi đôi với làm”, “nói ít, làm nhiều”, dám làm, dám chịu trách nhiệm, làm việc khoa học, hiệu quả. Chất lượng công tác tự phê bình và phê bình đã có sự chuyển biến rõ rệt, ngày càng phát huy được tinh thần dân chủ trong Đảng. Chất lượng sinh hoạt chi bộ, chất lượng cán bộ, đảng viên đi vào thực chất hơn qua việc đánh giá, phân loại tổ chức Đảng và đảng viên. Trách nhiệm của cán bộ, lãnh đạo, nhất là người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị tiếp tục có nhiều chuyển biến, thể hiện ở sự gương mẫu, nêu gương trong lãnh đạo, chỉ đạo. Chất lượng cán bộ được nâng cao thông qua công tác chỉ đạo, điều hành và hiệu quả công việc. Nhiều cơ chế, chính sách đối với cán bộ, đảng viên, chính sách xã hội được triển khai đã kịp thời động viên cán bộ, đảng viên thi đua công tác, sản xuất.

         Phát huy truyền thống của quê hương cách mạng, xuyên suốt trong các thời kỳ cách mạng Đảng bộ, chính quyền huyện Mường Khương luôn đạt trong sạch vững mạnh và trong sạch vững mạnh tiêu biểu. Đặc biệt được Đảng, Nhà nước tặng danh hiệu cao quý “Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân” trong thời kỳ chống pháp, tiễu phỉ; được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương lao động hạng Nhì, hạng Ba và vô cùng tự hào năm 2010 Mường Khương được đón nhận huân chương lao động hạng Nhì - phần thưởng cao quý của Đảng, Nhà nước tặng cho Đảng bộ và Nhân dân các dân tộc huyện Mường Khương vì đã có thành tích xuất sắc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc trong thời kỳ đổi mới. Điều này khẳng định rõ sự không ngừng phát triển, đi lên của vùng biên Mường Khương. Mường Khương hôm nay đang khoác trên mình chiếc áo mới không chỉ với cờ, hoa của dịp lễ kỷ niệm 73 năm ngày giải phóng, mà còn đang khoác trên mình cả diện mạo mới với thế và lực mới của mảnh đất biên cương năng động sau 73 năm xây dựng và phát triển.

         73 năm đã qua, nhưng niềm vui chiến thắng của ngày giải phóng vẫn luôn là động lực để Nhân dân các dân tộc huyện Mường Khương nỗ lực đoàn kết, phấn đấu khắc phục khó khăn để vươn lên. Trên cơ sở những kết quả đã đạt được, với tinh thần đoàn kết, ý chí tự lực, tự cường và lòng biết ơn sâu sắc đối với các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh cho ngày giải phóng, cho quê hương được nở hoa độc lập. Trong thời gian tới Đảng bộ và Nhân dân các dân tộc huyện Mường Khương nhất định sẽ phấn đấu vượt qua mọi khó khăn thử thách để phát triển nhanh và bền vững, phấn đấu xây dựng Mường Khương trở thành một huyện ngày càng phát triển, góp phần cùng cả nước thực hiện thắng lợi các mục tiêu của công cuộc đổi mới do Đảng ta lãnh đạo./.